Dram
Acıklı tiyatro oyunu; acıklı durum. Dram, Grekçe bir kelimedir. Hayattan alınma tiyatro olayı demektir. XIX. Yüzyılda, Romantik edebiyat devrinde, trajedinin belli kurallarını kırmak suretiyle ortaya çıkarılan tiyatro çeşididir. İnsanın şiddetli heyecanlar duymak ihtiyacından doğmuştur. Toplum normal olarak bizi sarsacak heyecanlar duymak ihtiyacını tehlikesiz hayallerle sağlayarak korku, merhamet aşk gibi duygular uyandırır. Böylelikle kurtarıcı sanat görevini yapar. Dramın özellikleri:
a. Hayatta olduğu gibi hem acıklı, hem gülünç sahneleri bulunur. Böylelikle trajik ve komik öğe dramda kaynaşmış olur.
b. Olaylar, tarihin herhangi bir devrinden olduğu gibi, günlük hayattan da alınabilir. Mekân zaman birliklerine uymak zorunda değildir, c. Gerek manzum, gerek mensur olabilir. Olaylar çirkin dahi olsa sahnede gösterildiği gibi, kişililer hangi sınıf halktan olursa olsun dramda yer alır.
Tradeji
Bu tiyatro türünün gayesi insanlara yıldıracak korkunçlukta büyük olaylarla ders vermektir. Trajedi sanatçısına trajedyen; trajedi ile ilgili kanlı ve korkunç karakterde olan şeye trajik adı verilir. Konusunu efsanelerden, tarihten, mitolojiden, seçkin kimselerin hayatından alan; ilk örnekleri Yunanlılar tarafından verilen, bağ bozumu tanrısı Dionysos şerefine yapılan dinî törenlerden doğan; belli kurallara bağlı bir tiyatro türü. Başlıca özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:Manzum olarak yazılır, kanlı, çirkin, korkunç sahneler seyircinin gözü önünde değil de, dışarıda cereyan eder, sahnede habercilerle hikâye ettirilir; kaba sayılabilecek sözlere yer verilmez; en yüksek üslupla yazılır; insanoğlunun hırslarını, kavgalarını gösterir, çoğu, felaketli sonuçlarla bağlanır. Başından sonuna kadar ağır bir hava içinde gider. Zaman birliği, mekân birliği, olay birliği gibi üç birlik kuralına uygundur.
1. Zaman birliği, olayın en çok 24 saat içinde geçebilir hissini uyandırmasına denir ki, bunun için eserin konusu olayın sonuca en yakın yerinden seçilir.
2. Mekân birliği, olayın baştan sona kadar aynı yerde geçmesidir ki, böylelikle trajedide dekor değişmemiş olur.
3. Olay birliği, piyesin tek bir ana olay çevresinde gelişmesidir.
Komedi
İnsanların ve olayların gülünç yanlarını ortaya koyan tiyatro eseri ve oyunudur. Bu eserler sonu acıklı olmamakla beraber en çok topluluğun kusurlarını, gülünçlüklerini belirtir. Komedi bizi güldürmekle kalmaz aynı zamanda düşündürür. Her attığımız kahkahanın altında acı bir gerçek gizlidir. Komedi için yaratılış ürünü huyların değil, parazit huyların toplamı denilmektedir. Biz bu parazit huyları toplum içerisinde kazanmaktayız. Komedi, trajedi gibi eski Yunanistan'da bağ bozumu tanrısı Dionysos şerefine yapılan din törenlerinden doğmuştur. Klasik komedinin özelliklerini şöyle sıralayabiliriz:
1. Konu günlük hayattan, çağdaş toplumdan alınır.
2. Trajedide olduğu gibi üç birlik kuralına uygundur, gülünçlükleri ortaya koymak gayesi güdülür.
3. Her türlü şakalara, kaba sözlere yer verilir; üslupta asalet aranmaz.
4. Çoğunlukla kişiler halktandır; manzum olarak yazılır, yalnız 17. yüzyıl klasik edebiyatında mensur komediler de yazılmıştır.
5.17. yüzyıla gelinceye kadarki komediler beş perdeliktir. Klasisizm, akımından sonra perde, yazarın isteğine göre ayarlanmış; nesirle de yazılmaya başlanmıştır.
(S. Kemal KARAALİOĞLU, Ansiklopedik Edebiyat Sözlüğü, İnkılâp ve Aka Kitabevleri, İstanbul 1983.)