TOPLUMCU ŞİİR VE SERBEST NAZIM
TOPLUMSAL GERÇEKÇİLER
1. 1930’lu yıllardan itibaren roman ve hikâyede köylüden, işçiden ve dar gelirliden söz edilmeye başlanır. Bu durum gelişme ihtiyacının yanında ideolojik tavırdan da kaynaklıdır.
2. Olay örgüsü, insana özgü bir gerçekliği ifade etmek üzere düzenlenir.
3. Toplumcu gerçekçiler toplumdaki düzensizlikleri ve çatışmalar ile köy gibi küçük yerlerinin sorunları üzerinde yoğunlaşırlar. Dolayısıyla eserlerini ağa-köylü, Öğretmen-imam, halk-yönetici, zengin-fakir, aydın-cahil gibi farklılıklar üzerine kurarlar.
4. Anadolu coğrafyası ile insanı konu edilirken büyük şehirlere göçün ortaya çıkardığı problemlerin üzerinde durulur.
5. Sanat eserlerini belli görüşleri ifade etmek için araç olarak kullanırlar.
6. Bazı yazarlar halkı aydınlatmak için bazı bölgeleri özellikle konu olarak seçerler.
KEMAL TAHİR (1910-1973)
1. Cumhuriyet dönemi yazarlarından olan sanatçı ortaöğrenimini yarı da bırakmış, gazetecilik yapmış, siyasal düşüncelerinden dolayı Anadolu’nun çeşitli cezaevlerinde 12 yıl hapis yatmıştır.
2. Konularını Çankırı, Çorum dolaylarından, cezaevi yaşantılarından, Kurtuluş Savaşı’ndan, eikıya menkıbelerinden alır.
3. Romanlarında köyü ve köylü sorunlarını incelemiştir.
4. Osmanlı sosyal hayatı ve devlet yapısı üzerinde önemle durmuş, romanlarının çoğunda bu konudaki görüşlerini ortaya koymuştur.
ROMAN: Sağırdere, Esir Şehrin İnsanları, Körduman, Rahmet Yolları Kesti, Yedi Çınar Yaylası, Köyün Kamburu, Esir Şehrin Mahpusu, Kelleci Mehmet, Yorgun Savaşçı, Bozkırdaki çekirdek, Devlet Ana, Kurt Kanunu
ORHAN KEMAL(1914-1970)
1. Asıl adı Mehmet Raşit Öğütçü olan Orhan Kemal, Adana doğumludur.
2. Çocukluğu sıkıntılarla geçmiş, öğrenimini sürdüremeyince pamuk fabrikalarında işçilik, dokumacılık, kâtiplik yapmıştır.
3. 1950’den sonra İstanbul’a gelerek yazarlığa başlamıştır.
4. Önceleri şiir yazan sanatçı, yetiştiği ve savaşa savaşını yakından bildiği çevrelerin anlatıcısı olmuş, yoksul insanların aşklarını, geçim sıkıntılarını, mücadelelerini yansıtmıştır.
5. Kahramanları işçi, ırgat, mahpus, gardiyan, bekçi, çöpçü… olan birçok öykü ve roman yazmıştır.
6. Orhan Kemal konu bulmakta hiç zorluk çekmemiş; sosyal, gerçekçi bir anlayışla eserler vermiştir.
7. Kişileri konuşturmada çok başarılı olan yazarın yalın ve canlı bir anlatımı vardır.
ÖYKÜ: Ekmek Kavgası, Sarhoşlar, Çamaşırcının Kızı, 72. Koğuş, Grev
ROMAN: Baba Evi, Murtaza, Hanımın Çiftliği, Gurbet Kuşları, Avare Yıllar, Bereketli Topraklar Üzerinde, El Kızı
YAŞAR KEMAL (1923-…)
1. Asıl adı Kemal Sadık Göğçeli olan sanatçı Adana’da doğdu. Çocukluğunda bir süre işte çalıştı. İstanbul’ gelince gazeteciliğe başladı.
2. Sanatçılığa şiirle başlayan sanatçı asıl ününü romanlarıyla kazanmıştır.
3. Eserlerinde genellikle Çukurova insanlarının sorunlarını destansı, şiirli bir dille anlatmış, güçlü doğa betimlemeleri yapmıştır.
4. Anadolu folklorundan, efsanelerinden ve halk hikâyelerinden yararlanmıştır.
5. Temiz bir Türkçesi, kendine özgü anlatımı, şiirsel bir söyleyişi vardır.
6. Uluslar arası bazı ödüller alan sanatçının öykü ve röportaj türündeki eserleri de önemlidir.
ÖYKÜ: Sarı Sıcak
ROMAN: Teneke, Beyaz Mendil, İnce memed, Namus Düşmanı, Ala Geyik, Ölüm Tarlası, Yılanı Öldürseler. Orta Direk, Demirciler Çarşısı Cinayeti, Yer Demir Göl Bakır, Ağrı Dağı Efsanesi, Çakırcalı Efe, Yusufçuk Yusuf
FAKİR BAYKURT
1. 1929’DA Burdur’ın Yeşilova ilçesi Akçaköy’de doğdu.
2. 1948’de Gönen Köy Enstitüsü’nü bitirdi, 5 yıl köy öğretmenliği yaptı.
3. İlk romanı “Yılanların Öcü”nün yayınlanmasından sonra bakanlık emrine alındı.
4. Yazmaya şiirle başladılar. Orhan Veli çizgisinde ama köy hayatı içerikli şiirler yazdı.
5. Ona göre öykü, “yazıldığı dönemin tarihsel, toplumsal renklerini, özelliklerini içermeli az da olsa belge işlevi yüklenmelidir.”
6. İlk öykü kitabı “Çilli”den başlayarak öykülerinde kesitleri değil geniş açılımları, bir anın olayını değil, geniş dönemlerin olaylarını işledi.
7. Romanlarında Türkiye’deki köylü yaşamını halkçı ve devrimci bir bakış açısıyla ele aldı.
8. Köylünün bilinci ve bilinçaltındaki istekleri, tepkileri, çelişkileri yansıttı.
9. 1950-1970 döneminde etkili olan “köy edebiyatı hareketi”nin önde gelen temsilcisi oldu.
ROMAN: Yılanların Öcü, Irazca’nın Dirliği, Onuncu Köy, Tırpan, Köygöçüren, Keklik
SABAHATTİN ALİ
1. 25 Şubat 1907’de bugün Bulgaristan sınırları içinde kalan Gümülcine kazası Eğridere köyünde doğdu.
2. Yurda dönüşünde Aydın’daki bir ortaokulda Almanca öğretmenliğine atandı. Bu görevdeyken okulda “yıkıcı propaganda” yapmak suçlamasıyla 3 ay tutuklu kaldı.
3. 1946’da işsiz kaldı dönemde Aziz Nesin’le birlikte “Marko Paşa” dergisini çıkarmaya başladı.
4. Şiirler, hikâyeler, romanlar yazdı; çeviriler yaptı.
5. Asıl ününü öykü ve romanlarıyla kazandı. Anadolu insanına yaklaşımıyla edebiyata yeni bir boyut kazandırdı.
6. Konularını toplumsal eşitsizliklerden aldı. Ezilen insanların acılarını, sömürülmelerini dile getirdi.
7. Aydınlar ve kentlilerin Anadolu insanına karşı takıldıkları küçümseyici tavrı eleştirdi.
8. 1937’de yayınlanan “Kuyucaklı Yusuf” romanı, gerçekçi Türk romanının en özgün örneklerinden biridir. Öykülerinde, tanımlamakta güçlük çektiğimiz kimi duyguları ustalıkla anlatır.
9. İnsanın zayıflığını ve gücünü aynı sarsılmaz üslupla, zaman zaman masalsı ve destansı bir biçimde yansıtmayı başardı.
ROMAN: Kuyucaklı Yusuf, İçimizdeki Şeytan
AZİZ NESİN (1915-1995)
1. İki yıl Darüşşafaka Lisesi’nde öğrenim Kuleli Askeri Lisesi’ni bitirdi. Kara Harp Okulu ve Askeri Fen Okulu’ndan mezun oldu.
2. 1954’ten itibaren Akbaba mizah dergisinde takma adlarla mizah öyküleri yazdı.
3. Sadece Türk edebiyatının değil dünya mizah edebiyatının da sayılı isimleri arasında yer alır.
4. Öykülerinde Türk toplumunu ayrıntılarıyla yansıtır. Anlatımında halk edebiyatının an öğelerinden yararlanır.
5. Yer yer masal temasıyla ve mizah aracılığıyla günlük olayları, toplumsal aksaklıkları eleştirir.
6. Türk edebiyatında çağdaş mizah yazarlığı tekniklerini geliştiren, genç mizah yazarlarının doğmasına yol açan yazardır.
ŞİİR: Hoşçakalın, Sondan Başa, Sivas Acısı
HİKÂYE: Damda Deli Var, Kazan Töreni, Toros Canavarı, Havadan Sudan, Kördöğüşü, Ah Biz Eşekler, Biz Adam Olmayız, Vatan Sağolsun, Yaşasın Memleket
ROMAN: Gol Kralı Sait Zübük, Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Kadın Olan erkek, Erkek Sabahat, Saçkıran, Tatlı Betüş
ANILAR: Bir Sürgünün Hatıraları, Böyle Gelmiş Böyle Gitmez
NAZIM HİKMET
1. İlk şiirlerini heceyle yazmış ama hececilere katılmamış, serbest şiir yazmıştır.
2. Bireyci şiir anlayışından uzak toplumcu şiir anlayışını benimsemiştir.
3. Divan ve halk şiirini çağdaş bir potada eritmeyi bilmiştir.
4. Sovyet Rusya’da kaldığı yıllarda şiir anlayışı değişmiş Maykovski’nin etkisinde şiirler yazmıştır.
5. Komünist propaganda yaptığı gerekçesiyle askeri mahkemelerce cezalandırılmış aflarla serbest kalmıştır.
6. Moskova’ya kaçmış, Sovyet propagandası yapmış ve orada ölmüştür.
ŞİİR: 835 Satır, Karlı Kayın Ormanı, Jokod ile Sİ-YA-U, Varan 3, Sesini Kaybeden Şehir, Benerci Kendini Niçin Öldürdü, Gece gelen telgraf, Taranta-Babu’ya mektuplar, Simavne Kadısı Oğlu Şeyh Bedrettin Destanı,
OYUN: Kafatası, Bir Ölü Evi, Unutulan Adam
RIFAT ILGAZ
1. 1911’de Kastamonu Cide’de doğdu.
2. 1939’da Adapazarı ve İstanbul’daki ortaokullarda Türkçe öğretmeni olarak çalıştı.
3. Aziz Nesin’le “Markopaşa” dergisinin çıkarılmasına katıldı, yazı işleri müdürlüğünü yaptı. 1952’de “Adembaba” isimli mizah dergisini çıkardı.
4. Asıl ününü 1959’da Türkiye’deki eğitim sistemini eleştirmek amacıyla yazdığı “Hababam Sınıfı” adlı kitapla kazandı.
5. Kişisel duygularını yansıttığı, ölçülü, uyaklı bu dönem şiirlerini sonraki kitaplarına almadı.
6. 1940’lardaki toplumsal gerçekçi şairler kuşağının en önemli temsilcisidir.
7. Siyasal ve ideolojik sorunları yalın bir dille ortaya koydu, insanların yaşantılarını, öykünmesiz ve gösterişsiz bir dille yansıttı.
ŞİİR: Yarenlik, Sınıf, Yaşadıkça, Devam, Üsküdarda Sabah Oldu, Soluk Soluğa, Karakılçık, Uzak Değil, Güvercinim Uyur mu, Kulağımız Kirişte, Ocak Katırı Alagöz, Bütün Şiirleri
ROMAN: Karadeniz’in Kıyıcığında, Karartma Geceleri, Sarı Yazma, Yıldız Karayel,
ANI: Yokuş Yukarı, Biz de Yaşadık, Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra
MİZAH ÖYKÜ VE ROMANLARI: Radarın Anahtarı, Don Kişot, Bizim Koğuş, Hababam Sınıfı, Kesmeli Bunları, Nerde O Eski Usturalar, Saksağanın Kuyruğu, Şevket Ustanın Kedisi, Geçmişe Mazi, Altın Eskicisi, Palavra, Tuh Sana, Çatal Matal Kaç Çatal, Bunadı Bu Adam, Keş, Al Atını, Hababam Sınıfı Uyanıyor, Sosyal Kadınlar Partisi, Apartman Çocukları, Çalış Osman Çiftlik Senin
ÇOCUK KİTAPLARI: Öksüz Civciv, Bacaksız Kamyon Sürücüsü, Bacaksız Sigara Çocukları, Bacaksız Paralı Atlet
ATAOL BEHRAMOĞLU
1. 13 Nisan 1942’de İstanbul Çatalca’da doğdu.
2. 1970’te İsmet Özel’le birlikte “Halkın Dostları” dergisini çıkardı.
3. 1975’te kardeşi Nihat Behram’la birlikte “Militan” dergisini kurdu. “Sanat Emeği” dergisinin kurucuları arasında yer aldı.
4. İlk şiirleri “Ataol Gürus” takma adıyla Yeni Çankırı, Yeşil Ilgaz, çağrı gibi yerel gazete ve dergilerde yayınlandı.
5. Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan veli, Attila İlhan ve İkinci Yeni şiirlerinin ortak özellikleri etkili olmuştur.
6. Gerçek şiir kimliği 1964-1971 arasında Papirüz, Şiir Sanatı, Yeni gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları’nda çıkan şiirleriyle oluştu.
7. Bu şiirlerde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer aldı.
8. Toplumcu gerçekçi şiir ilkelerine yöneldi, şiirini yeni biçim ve tema arayışıyla besledi.
9. Çevirileriyle de dikkati çekti.
ŞİİR: Bir Ermeni General, Bir Gün Mutlaka, Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri, Ne Yağmur... Ne Şiirler..., Kuşatmada, Mustafa Suphi Destanı , Dörtlükler, İyi Bir Yurttaş Aranıyor, Eski Nisan, Türkiye Üzgün Yurdum, Güzel Yurdum, Kızıma Mektuplar, Şiirler, Bebeklerin Ulusu Yok, Bir Gün Mutlaka, Sevgilimsin, Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var
DÜZYAZI: Yaşayan Bir Şiir, Şiirin Dili-Anadil, Mekanik Gözyaşları, Nazım’a Bir Güz Çelengi, Kardeş Türküleri,
ANI: Aziz Nesinli Fotoğraflar
GEZİ: Başka Gökler Altında
OYUN: Lozan
MEKTUP: Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar
ANTOLOJİ: Büyük Türk Şiiri Antolojisi
İSMET ÖZEL
1. Kayseri’de doğdu. Bir süre Siyasal Bilgiler Fakültesinde öğrenim gördükten sonra Ankara DTCF Fransız Filolojisini bitirdi.
2. Ataol Behramoğlu’yla birlikte Halkın Dostları dergisini kurdu ve yönetti.
3. Atılgan ses tonu, taşkın duyarlılığı, şiirlerindeki coşkulu ritimler ve vurgular, çarpıcı ve yeni benzetmelerle bu şiirler, yeni kuşakları büyük ölçüde etkiledi.
4. 1970’li yıllarda toplumcu dünya görüşünden uzaklaşarak mistik bir dünya görüşüne yöneldi.
5. Yeni içeriği, toplumcu şiirde ulaşmış olduğu biçimsel ustalık öğeleriyle, aynı ritim, vurgu ve tonlamalarla, aynı gözü pek ve özgün benzetmelerle yansıtmayı denedi
ŞİİR: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Cellâdıma Gülümserken, Erbain, Bir Yusuf Masalı
SÜREYYA BERFE
1. 1943’te İstanbul’da doğdu.
2. İlk şiiri Düzlem Dergisi’nde 1963 yılında yayınlandı.1966’dan başlayarak Papirüs, Şiir Sanatı, Soyut gibi dergilerdeki şiirleriyle tanındı.
3. İkinci Yeni akımı etkileriyle şiir yazarken toplumsal olayların yoğunluk kazanması ve Nâzım Hikmet’in eserlerinin üst üste yayınlaması nedeniyle yön değiştirdi.
4. 1960 kuşağı olarak İsmet Özel, Ataol Behramoğlu, Refik Durbaş, Egemen Berköz gibi şairler arasında yer aldı.
5. Anadolu’yu bütün karmaşasıyla tanıtma özlemiyle ve Türk şiirinin eski kaynaklarını değerlendiren birikimiyle dikkat çekti.
6. eserlerinde tutarlı bir çağrışım zinciri, tutarlı bir görüntü sevgisi ve her şeye bakmak isteyen bir derviş tarzı sezilir.
ŞİİR: Gün Ola, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Kalfa
NİHAT BEHRAM (946- )
1. 18 Kasım 1946 Kars’ta doğdu.
2. Ağabeyi Ataol Behramoğlu’yla “Militan” dergisini kurdu ve yönetti.
3. 1979’da Yılmaz Güney ile birlikte Halkın Dostları dergisini çıkardı.
4. 12 Eylül döneminde Bakanlar Kurulu kararıyla T.C. vatandaşlığından çıkarıldı.
5. uzun yıllar Türkiye’den uzakta yaşamak zorunda kalan Behram, 17 yıllık politik sürgünden sonra, 1996’da Türkiye’ye döndü.
ŞİİR: Hayatımız Üstüne Şiirler, Fırtınayla Borayla Denenmiş Arkadaşlıklar, Dövüşe Dövüşe Yürünecek, Hayatı Tutuşturan Acılar,
Irmak Boylarında Turaç Seslerinde Savrulmuş Bir Ömrün Günlerinde, Ay Işığı Yana Yana, Yine de Gülümseyerek, Cenk Çeşitlemeleri, Kundak, Ölülerimiz,
ROMAN: Gurbet, Lanetli Ömrün Kırlangıçları, Kız Ali,
ÇOCUK KİTABI: Kuyruğu Zilli Tilki, Göğsü Kınalı Serçe
ANI: Darağacında Üç Fidan, Ser Verip Sır Vermeyen Bir Yiğit
SADRİ ERTEM (1898-1943)
1. Babasının subay oluşu nedeniyle çocukluğunu Anadolu ve Rumeli'nin çeşitli kentlerinde geçirdi.
2. Kurtuluş savaşı yıllarında Anadolu'da 'Hakimiyet-i Milliye' ve 'Yeni Gün' gazetelerinde yazı işleri müdürlüğü, 'Son Telgraf' gazetesinde ise başyazarlık yaptı.
3. Konularını toplumsal sorunlardan alan; işçilerin yaşamlarını, sömürülmelerini, kapitalizmin rekabetçi döneminin üretim ilişkilerini, bunun sonucunda küçük üreticinin zor duruma düşmesini anlattığı "Bacayı İndir Bacayı Kaldır" adlı kitabı yazarın edebiyata bakışının da yansımasıdır aynı zamanda.
4. Eleştirel gerçekçilik akımının önde gelen yazarları arasındadır.
5. Yazılarında edebiyatın çeşitli sorunlarını maddeci felsefenin etkisinde ve eleştirel gerçekçi bir sanat anlayışı doğrultusunda kuramsallaştırmaya yöneldi.
ROMAN: Çıkrıklar Durunca, Bir Varmış Bir Yokmuş, Düşkünler, Yol Arkadaşları (gezi türü romanı)
ÖYKÜ: Silindir Şapka Giyen Köylü, Bacayı İndir, Bacayı Kaldır, Korku, Bay Virgül, Bir Şehrin Ruhu
DİĞER ESERLERİ (GEZİ NOTLARI-FIKRA-DENEME):Türk İnkılâbının Karakterleri, Modern Avrupa İktisat Tarihi, Hibe, Politika Felsefesi, Fikir ve Sanat, Avrupa'nın İskeleti, Propaganda I-II, Bir Vagon Penceresinden, Ankara-Bükreş
